Wszyscy Polacy posługują się jednym, wspólnym językiem - polskim. Jest to język urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej. Język potoczny jest używany w placówkach oświatowych, mediach i instytucjach państwowych. Język polski jest jednak zróżnicowany. W zależności od regionu różni się słownictwem i wymową. Jeśli podróżowałeś po kraju, prawdopodobnie zauważyłeś różnice. Jest to spowodowane dialektami.
Czym jest dialekt?
Jest to dialekt lokalny, dialekt ludzi mieszkających na tym samym terytorium. Dialekt ma swoje własne charakterystyczne cechy w porównaniu z ogólnie przyjętymi normami języka literackiego.
Język polski ma pięć dialektów:
Dialekt mazowiecki
Dialekt małopolski
Dialekt wielkopolski
Dialekt śląski
Kaszubski dialekt
Istnieją również tak zwane nowe dialekty mieszane na zachodzie i północnym wschodzie Polski. Powstały one stosunkowo niedawno w wyniku ruchów ludności i wpływu innych języków. Każdy z tych dialektów charakteryzuje się własnymi cechami fonetycznymi, leksykalnymi, morfologicznymi i składniowymi.
Najczęściej dyskutowanym polskim dialektem jest kaszubski. Jego status do dziś budzi kontrowersje. Niektórzy językoznawcy uważają dialekt kaszubski za odrębny język. Inni twierdzą, że nadal jest to dialekt, który znacząco odbiega od norm języka literackiego. Obecnie powstają podręczniki do nauki dialektu kaszubskiego, a w niektórych regionach jest on nauczany w szkołach.
Kilka słów o różnicach między dialektami.
Dialekt mazowiecki charakteryzuje się wymową głosek "sz", "ż", "cz" i "dż" jako "s", "z", "c" i "dz". Przykładowo, osoby mówiące tym dialektem wymawiają "capka" zamiast "czapka", a "pszczoła" jako "pscoła". W tym samym dialekcie można również znaleźć mieszankę dźwięków "i" i "y". Na przykład słowo "syn" jest wymawiane jako "sin", a "chyba" jako "chiba". Z kolei w dialekcie małopolskim występuje silne zwężenie samogłosek. W Krakowie można usłyszeć to zniekształcenie: siekuera (pr. siekiera), pińondze (pr. pińondze). pieniądze), pudłoga (pr. podłoga), dutykać (pr. dotykać) itp.
Przenieśmy się teraz na terytorium Śląska. Tutaj można usłyszeć miejscowych dokonujących charakterystycznego przejścia z "e" na "y". Na przykład "syr" zamiast "ser". Do najbardziej charakterystycznych i ciekawych zjawisk należy twarda wymowa związków "li", "ki", "gi". A rdzennych warszawiaków rozpoznasz po mieszaniu grup dźwiękowych "ke/kie" i "ge/gie". Na przykład mówią "kielner" zamiast "kelner", "szynkie" zamiast "szynkę", "Polskie" zamiast "Polskę".
Wymieniliśmy tylko niewielką część różnic między polskimi dialektami. Na deser zostawiliśmy jednak najciekawszą część - różnice między dialektami pod względem słownictwa. Każdy z nich ma swoje charakterystyczne słowa. Dzięki nim będziesz w stanie dokładnie określić, z jakiego regionu Polski pochodzi Twój rozmówca.
Na przykład, Dialekt mazowiecki charakteryzują się takimi słowami jak:
dygiwać (tańczyć), kartofel (ziemniak), kur (kogut). na poklep (po kolei)
Polski dialekt:
grysik (kasza manna), kostka (pestka), na biegun (na dwór), sagan (czajnik)
do polskiego dialektu:
dość (dużo), korbol (dynia), perki, pyry (ziemniaki), skład (sklep), sklep (piwnica)
dialekt śląski:
gibko (szybko), kłobuk (kapelusz), synek (chłopiec)
do dialektu kaszubskiego:
białka (kobieta), snoża (piękna), stari tatk (dziadek), bula (byk)
Na koniec chcielibyśmy podkreślić, że Polacy są bardzo dumni z różnorodności języka polskiego. Uważają, że istnienie dialektów tylko wzbogaca język i pozwala lepiej poznać i zrozumieć mieszkańców różnych regionów kraju.
A jeśli chcesz dowiedzieć się więcej ciekawostek o języku polskim, przyjdź do Centrum Rozwoju i Edukacji Litera.
